Van schuur tot stal, Angus

Deze dinsdag is misschien wel de warmste dag van het jaar, in ieder geval in Nederland, het is 31 graden Celsius en er is geen wolkje te bekennen. Op weg naar kunstenaar Zhixin Angus Liao in De Moeren bij Zundert, om hem te bezoeken aan het eind van zijn residentie van twee maanden bij AIR van Gogh, brandt de zon, maar in de oude Vlaamse schuur is het koel. Zelfs in de zomer had Angus een paar koude dagen en moest hij soms de kachel gebruiken om de kou eruit te krijgen.

Angus zit vooraan in de schuur, de deur open, samen met een van zijn bezoekende kunstenaarsvrienden. Neemt u alstublieft plaats’, terwijl hij wat te drinken aanbiedt. Hij kwam hier voor het eerst in juni, en na juli vertrekt hij ‘morgen eigenlijk’, maar hij zal er nog zijn omdat hij een presentatie voorbereidt in de Artspace StadsGalerij Breda die op 10 augustus wordt geopend.

‘Ik was hier aan het werk om wat meer onderzoek te doen naar het concept ‘farm to table’ en parafraseer dit in de titel van de show: Barn to Stable. Zoals je weet zitten we nu in een schuur. Het wordt een Vlaamse schuur genoemd, wat niet waar is want het kreeg deze naam rond de jaren 60 of 70 van de vorige eeuw. Eigenlijk is de schuur hier niet gebouwd, er was hier eerder een andere schuur die verplaatst is naar de overkant van de straat, en later is deze hier gekomen. Hij is gebouwd in 1665, en de binnenconstructie is nog uit die tijd, maar de buitenkant is veel later gebouwd. Oorspronkelijk werd deze schuur, die ergens anders stond, gebruikt voor het innen van koninklijke belastingen. Geen geld, maar een deel van de oogst van het land die hier werd verzameld voor de meesters die het gebied bestuurden. Ik verbond dat met de stal in Breda, die nu StadsGalerij heet, omdat die deel uitmaakte van het militaire systeem dat daar in de 19e eeuw operationeel was, ook onderdeel van de regering. Een ander verband is de ’turf’, het materiaal dat in die tijd werd gebruikt om te koken en te verwarmen, het kwam hier vandaan. Er was een kanaal om dit naar de stad Breda te brengen. Echt grappig om te ontdekken dat het land eigenlijk 3 meter hoger lag, door alle ’turf’ die ze hier vandaan haalden veranderde het aardniveau. Hier wonen is de tijd vergeten, meestal onderzoek ik het Stadsarchief in Breda en het archief van West-Brabant, waar deze plek bij hoort. En het archief van de eigenaar die aan de overkant woont, het hele netwerk van kennis komt hier vandaan.’

Het landgoed De Moeren ligt net buiten Zundert. Voor veel mensen is Zundert gewoon een dorp, maar vergeleken met de omgeving waar we nu zijn is het bijna het stadsleven, en hier is het zonder twijfel platteland. Terwijl we hier zitten, thee drinken en watermeloen eten, komen mensen voorbij lopen en zwaaien of fietsen en groeten. Dit is een van mijn beste residencies tot nu toe”, aldus Angus, ‘het gaat niet om het instituut maar om de lokale mensen en hun cultuur, die zo open is’. Angus vertelde ook dat hij in Groningen had gestudeerd maar dat het daar zo anders was. Het verschil tussen het noorden en het zuiden, tussen protestant en katholiek, en de grens…

‘Mijn belangrijkste onderzoek gaat over de Nederlandse grens – ik vind het heel fijn om hier zo dicht bij de grens te zijn – de perfecte plek om me te richten op de confrontatie tussen Nederland en België. Het heeft iets, één land zijn en dan in tweeën gesplitst worden. Ik heb in verschillende steden in Nederland en België gewoond, en nu tijdelijk in Brussel. Ik voel de geschiedenis, maar ik zie ook het verschil. België is een soort ‘chaotisch’ terwijl Nederland heel solide is, als een baksteen. Ik zie de artistieke migratie altijd als een cumulatie van goed gedrag, zoals als je naar Nederland wilt migreren, dan moet je een bedrijf zijn, een KvK-nummer hebben en bewijzen dat je een kunstenaar bent, dat je werk ertoe doet, dat je succesvol bent door uitnodigingen te krijgen om je werk te laten zien, er geld mee te verdienen en dit te bewijzen met steunbrieven. En dan kun je hier wonen. De bureaucratie is hier dus perfect. Het is echt heel duidelijk, geen grijze lijnen. Je moet gewoon de juiste persoon vinden. Dat maakt artistieke migratie zo interessant; door te leren weet je hoe je je examen moet halen’.

Tijdens de residentie werd Angus zich ervan bewust dat hij tijdens het onderzoek naar de schuur en de rand eigenlijk niet alle ruimte nodig had, en de schuur biedt veel vierkante meters; daarom nodigde hij zijn kunstenaarsvrienden uit door een echte fysieke en handgeschreven brief te sturen: Ik gebruik deze brief als een soort postzegel, een uitnodiging om te creëren’. Ongeveer 20 van zijn vrienden reageerden, en ongeveer 14 kwamen. Hoewel het niet makkelijk is om hier te komen, stopt er geen openbaar vervoer voor de deur, dus iedereen moet zijn eigen vervoer organiseren en als niemand een auto heeft, moeten ze creatief zijn met het delen van fietsen en het plannen van de route.

‘Ik heb internationale kunstenaars die in Nederland of België wonen uitgenodigd om hier te komen werken en even uit het systeem te stappen. Dus iedereen die moe is van de inspanningen voor het aanvragen van migratie was welkom om te werken, of gewoon op bezoek te komen. En ze kwamen achter elkaar, natuurlijk vooral de laatste week. En nu is Muxingye Chen hier, de laatste vriend die me bezocht. Iedereen lijkt altijd wel iets nieuws te zien in deze omgeving. In het begin was ik hier de lokale gids voor mijn gasten, want veel van mijn buren hier zijn fantastisch, ze leidden me rond, lieten hun huizen zien en vertelden me veel verhalen. En verhalen gaan over uitwisseling. Ook mijn vrienden deden dat, want elke keer zagen ze iets wat me niet eerder was opgevallen, zoals bijvoorbeeld een bevriende kunstenaar die onderzoek deed naar Franse jachtvelden, ze was ervan overtuigd dat ze daar hier de overblijfselen van zag, maar ik las in het archief dat alles hier meer Britse stijl is, totdat we erachter kwamen dat deze specifieke familie sterke Franse connecties had, dus ze had toch gelijk.
Niet iedereen heeft nieuw werk gemaakt, dat was ook niet nodig, maar ik ben blij als ze dat wel hebben gedaan en het kunnen laten zien. Niet hier, maar in de StadsGalerij in Breda waar ik de gelegenheid heb om hun werk te laten zien, en ook wat van mijzelf.’

In het laatste weekend van zijn residency, 24 juli, hield Angus een open atelier. Bijna alle mensen uit de buurt kwamen om nog wat na te praten, verhalen te delen en te zien wat zijn onderzoek naar deze oude schuur tot nu toe heeft opgeleverd. Tot zijn verrassing was een van de eerste bezoekers iemand die hij nog niet eerder had ontmoet, het was de oude boswachter die verantwoordelijk was voor de verbouwing van de schuur.

‘Hij kwam later terug om wat meer uit te leggen over de schuur. Mijn ideeën om werk te maken kwamen allemaal voort uit de invloed die het open atelier had. In mijn achterhoofd resoneerde de wetenschap dat de schuur verplaatsbaar is, dat het een eenvoudige constructie is die gemakkelijk kan worden herbouwd. Ik concentreerde me op het essentiële deel van de constructie dat in het Nederlands ‘slof’ wordt genoemd en een steen is tussen de fundering van metselwerk en het hout dat het dak draagt. Deze ‘slof’ is het enige deel dat mensen kunnen veranderen als het hout krimpt, dus het is een heel essentieel element. Ik heb een aantal werken gemaakt op basis van deze steen en de fundering. Ik had geen materialen, geen gereedschap en er is hier geen enkele faciliteit, dus ik had alle hulp nodig die ik kon krijgen. En gelukkig was er hier ook een netwerk van helpende mensen. Ik heb bijvoorbeeld nooit in steen gehakt, maar hier heb ik dat geleerd en mezelf een paar dagen in een werkplaats opgesloten om deze ‘slof’ weer te maken als onderdeel van mijn beelden. Maar er is meer, ik heb een deal gemaakt met zijn tijdelijke buren, of eigenlijk de eigenaren van dit omliggende land de familie Van der Hoeven. Ik maakte een specifieke ‘slof’ met dezelfde afmeting van 40×40 cm en gegraveerd met KvK nummer. De deal kreeg vorm in een getekende overeenkomst waarin ik precies 37 jaar lang dezelfde maat grond op hun erf huur en elk jaar een bedrag van € 1,- als huur betaal. Mijn werk is altijd conceptueel en aangetrokken tot het concept van eigendom en eigendom. Dit is dus perfect; ik bewijs mijn loyaliteit aan de Nederlandse overheid. Als buitenlander moet je over zoveel grenzen heen. Je moet alles aan het systeem laten zien, zoals wie je bent en wat je doet. Ik volg hun stappen als een goede migrant.